હા, હું એક વૃક્ષ છું અને આજે હું તમને મારી એટલે કે વૃક્ષ ની આત્મકથા મારા જ શબ્દોમાં કહી રહ્યો છું. કુદરતે મનુષ્યને અમૂલ્ય વારસો આપ્યો છે, જેમાં હું પણ છું. તમે લોકો મને વૃક્ષ, રૂખ, તરુ, વૃક્ષ વગેરે અલગ અલગ ભાષામાં અલગ અલગ નામથી ઓળખો છો પણ હું એક જ છું.
વૃક્ષ ની આત્મકથા (vruksh ni atmakatha in gujarati)
બધી પ્રકૃતિનો આધાર મારા પર જ છે. એવું પણ કહેવાય છે કે જ્યારે બ્રહ્માંડની ઉત્પત્તિ થઈ ત્યારે હું જ પ્રથમ જન્મ્યો હતો. મારા જન્મ પહેલા હું બીજના રૂપમાં પૃથ્વીના ખોળામાં વિશ્રામની નિર્જીવ અવસ્થામાં હતો.
પૃથ્વી માતાએ મને તેનું પાણી, હવા અને ખનિજો વગેરે આપ્યા અને મને એક નાનકડા છોડનું રૂપ આપ્યું, ધીમે ધીમે હું મોટો થઈને છોડનો આકાર લીધો, હવે હું એક મોટા વૃક્ષના રૂપમાં પ્રગટ થયો છું.
મારું રચના એવી રીતે થયેલી છે કે હું મારો ખોરાક જાતે જ તૈયાર કરું છું, પર્ણહરીત નામનો એક ખાસ પ્રકારનો પદાર્થની મદદથી હું બાહ્ય વાતાવરણ અને ભૂગર્ભમાં હાજર કાર્બન, હવા, પાણી વગેરેને શોષી લઉં છું અને સૂર્યના કિરણોની મદદથી મારો ખોરાક તૈયાર કરું છું.
આધુનિક વિજ્ઞાનની ભાષામાં, તમે પ્રકાશસંશ્લેષણના સ્વરૂપમાં ખોરાક બનાવવાની મારી પદ્ધતિ વાંચતા જ હશો. ખોરાક માટે કોઈપણ જીવ પર નિર્ભર ન હોવાને કારણે હું પ્રતિકૂળ સંજોગોમાં પણ મારી જાતને જીવંત રાખી શકું છું.
આ કારણથી હું આત્મનિર્ભર કહું છું. બાળકો, રસપ્રદ વાત એ છે કે તમે તમારી આસપાસ જે પણ જીવો જુઓ છો, તેમનું જીવન મારા પર આધારિત છે.
મને પરોપકારનો પર્યાય માનવામાં આવે છે. કારણ કે મારું આખું જીવન જીવતા જગતના ભરણપોષણમાં વિત્યું છે, જ્યારે નાના જીવો તેમની ભૂખ સંતોષવા મારા પાંદડા, ફળ વગેરે ખાય છે ત્યારે મને ખૂબ આનંદ થાય છે.
કાર્બન ડાયોક્સાઈડ નામના ભયંકર રાક્ષસથી આજે મનુષ્ય અને સમગ્ર જીવસૃષ્ટિ પરેશાન છે, હું તેને મારા ખોરાક તરીકે લઉં છું અને તમને જીવન આપનાર ઓક્સિજન પ્રદાન કરું છું.
આ વિશ્વના વાતાવરણમાં હાજર તમામ વાયુઓનું પોતાનું ચોક્કસ પ્રમાણ છે. જ્યાં સુધી તેનું સંતુલિત પ્રમાણ રહેશે ત્યાં સુધી જ પર્યાવરણ સ્વચ્છ રહી શકે છે.
વાતાવરણમાં ઓક્સિજનનું સ્તર જાળવવાની જવાબદારી ફક્ત મારી જ છે. હું તમારી આસપાસ ક્યારેક ઝાડી, ક્યારેક ફૂલ, ક્યારેક વૃક્ષ અને ક્યારેક જંગલના રૂપમાં હાજર હોઉં છું. મારી હરિયાળીથી પૃથ્વીની સુંદરતા વધે છે, મારી સાથે તમામ જીવોનું અસ્તિત્વ જોડાયેલું છે.
મારું જીવન તમારા જેવું ઘણું લાંબુ છે. જ્યારે હું તમારા જેવો નાનો બાળક છું, ત્યારે હું વિચારતો હતો કે હું આજુબાજુના મોટા વૃક્ષો જેવો ક્યારે બનીશ. મોટું થડ, લાંબી ડાળીઓ, અંડરવર્લ્ડ તોડતા મૂળ, આ રૂપ તો એક સ્વપ્ન જેવું છે, પણ ઘણા વર્ષો પછી આપ સૌને શીતળ છાંયો આપીને, ફળદાયી વર્ષ બનીને હું પણ આનંદ અનુભવું છું.
બાળક હોવાને કારણે તમે પણ કલ્પના કરતા હશો કે જ્યારે તમે મોટા થશો ત્યારે તમારી પાસે એક પરિવાર હશે, તમારી પોતાની કાર, ઘર, પત્ની અને બાળકો હશે. એ જ રીતે, હું પણ નાના છોડમાંથી મોટા વૃક્ષમાં વિકસી રહ્યો છું.
મારી સલામતી માટે માણસો મને કાંટાની વાડ બનાવીને પ્રાણીઓથી બચાવે છે. જેમ જેમ હું યુવાન થતો ગયો તેમ તેમ હું મારી સંભાળ રાખવા સક્ષમ બની જાઉં છું. મારા પર મોહક ફૂલો દેખાવા લાગે છે. હું બધા જીવોને મીઠા ફળો ભેટ આપું છું.
મારી લીલી ડાળીઓ પર ખીલેલા રંગબેરંગી પુષ્પો ધરતીનું સૌંદર્ય વધારે છે. કેટલાક લોકો મારા ફૂલો તોડીને તેમના ઘરને શણગારે છે અને પૂજા માટે મંદિરો વગેરેમાં પણ લઈ જાય છે.
હું ખુશીથી દરેકને મારા ઉત્પાદનોનો શુભ કાર્યોમાં ઉપયોગ કરવાની પરવાનગી આપું છું, જ્યારે હુ વડ, પીપળો, તુલસી વગેરે જેવા વૃક્ષના રૂપમાં હાઉ ત્યારેે લોકો મારી પુજા કરે એ જોઇને મને ખૂબ આનંદ થાય છે.
જ્યારે સવારે સૂર્યના પ્રથમ કિરણો મારી ડાળીઓ પર પડે છે, ત્યારે હું હળવા પવન સાથે હસતો જાગી જાઉં છું. તમારા બધા માટે ગુડ મોર્નિંગની સુંદરતા વધારવામાં મારી પોતાની ભાગીદારી હોવાનો મને ગર્વ છે. આકાશમાં વિહરતા લાખો પંખીઓ મારી ડાળી પર બેસીને મધુર ધૂન ગાય છે. તેઓ તેમનું ઘર મારી ડાળીઓ પર જ બનાવે છે.
આખા વર્ષ દરમિયાન ઋતુઓ બદલાય છે તેમ મારું સ્વરૂપ પણ બદલાય છે. પાનખરની ઋતુમાં મારા પાકેલાં પાંદડાં ખરવા લાગે છે. આહલાદક ચોમાસું આવતાની સાથે જ મારી નવી કળીઓ વસંતના સૌંદર્યમાં ખીલે છે. મારા ખરી પડેલા પાંદડા જમીનની ફળદ્રુપતા પણ વધારે છે અને ઘણા પ્રાણીઓ માટે ચારા તરીકે પણ કામ કરે છે.
મનુષ્યથી માંડીને સમગ્ર જીવ જગત મારાં ફળો ખાઈને તૃપ્ત થાય છે. બધા પ્રાણીઓ જે શાકાહારી છે તેઓ મારા પાંદડા સાથે જીવન જીવે છે. આ બધું હું મારા અભિમાનમાં નથી કહેતો, પણ બાળકો, હું તમારો સાચો મિત્ર છું.
તેથી જ હું તમને મારી આત્મકથા કહેવા આવ્યો છું જેથી તમે મારું મહત્વ સમજી શકો અને તમે પણ મારા દુઃખ-દર્દ પ્રત્યે સંવેદનશીલ બનો. સમગ્ર પૃથ્વી પરના કરોડો જીવોની પ્રજાતિઓ મારા પર આધારિત છે.
આ તેમનું રહેઠાણ છે, તેમનું જીવન જંગલ એટલે કે વૃક્ષો પર નિર્ભર છે, જેમાં માણસો પણ સામેલ છે. જ્યારે નાના જીવો મારા ફળો અને ફૂલો ખાય છે અને મારી છાયામાં આનંદથી જીવે છે ત્યારે મને ખૂબ આનંદ થાય છે.
Must Read : વૃક્ષો આપણા મિત્રો નિબંધ
જ્યારે હું વૃદ્ધ થઈશ ત્યારે મારી શાખાઓ પણ નબળી પડવા લાગે છે. પવનના જોરથી મારું આખું શરીર ધ્રૂજવા લાગે છે.
નિઃસહાય સ્થિતિમાં પણ, હું હંમેશા દરેકને મારું શ્રેષ્ઠ આપવાનો અહેસાસ રાખું છું. મારાથી વધુમાં વધુ લાભ મળે તેવી મારી ઈચ્છા છે. આ બધું હોવા છતાં, મનુષ્યો તેમના ખોટા વિકાસથી પ્રભાવિત થઈને મારો વિનાશ કરવા તત્પર છે.
તેમણે શહેરોના નામે સેંકડો માઈલ જંગલો સાફ કર્યા છે. કારખાનાઓ અને ઊંચી ઇમારતો બાંધીને દિન-પ્રતિદીન મને કાપવા માટે તત્પર રહેતો માનવી એ કેમ નથી સમજી શકતો કે જો હું નહી રહીશ તો તમે પણ નહી રહી શકો.
જો જંગલોના વિનાશની આ જ ગતિ ચાલુ રહેશે તો તે દિવસ દૂર નથી જ્યારે માનવજાતે તેના કર્મોનો પસ્તાવો કરવો પડશે, પરંતુ ત્યારે પ્રાયશ્ચિત કરવા માટે તેની પાસે કોઇ વિકલ્પ જ બાકી રહેશે નહીં.
હે માનવી, તુ નાનો હતો ત્યારે મારી લાકડામાંથી બનાવેલા રમકડાથી રમીને તુ મોટો થયો છે, મારી કેટલીય ડાળીઓ તારી આમલી-પીપળીની રમતમા તુટી ગઇ છે. અને હવે જયારે તુ યુવાનીના જોશમાં મારો નાસ કરવા પર ઉતર્યો છે ત્યારે તુ કાન ખોલીને સાંભળી લે જયારે તુ વૃધ્ધ થઇશ તારા પગ તારો સાથ આપવા સક્ષમ નહી હોય, ત્યારે હુ જ તારો લાકડીના સ્વરૂપે સહારો બનીશ.
વૃક્ષો કાપવાથી વનનાબૂદીને કારણે પૃથ્વી પર વરસાદ નહીં પડે. શ્વાસ લેવા માટે શુદ્ધ હવા નહીં મળે. તમારા ખોરાક માટે ફળો, શાકભાજી અને અનાજ નહીં હોય.
જે ઝડપે ગ્લોબલ વોર્મિંગની સમસ્યા વધી રહી છે. એક દિવસ એવો આવશે કે સુર્યની જવાળા પૃથ્વી પર આવીને અગનગોળા વરસાવતી હશે. જેના કારણે સૂર્યના તાપમાં જનજીવન નાશ પામશે. હિમનદીઓ અને નદીઓ સુકાઈ જશે. બાળકો, તમે મારી આત્મકથા લોકો સુધી પહોચાડો અને મારી રક્ષા કરવાની અપીલ કરો.
આપનો પ્રિય મિત્ર વૃક્ષ.
ખાસ વાંચો વાંચોઃ-
- મારો પ્રિય મિત્ર નિબંધ
- દીકરી વ્હાલ નો દરિયો નિબંધ
- ભ્રષ્ટાચાર એ જ શિષ્ટાચાર ગુજરાતી નિબંધ
- દિવાળી નિબંધ
હું આશા રાખું છું કે તમને વૃક્ષ ની આત્મકથા (Vruksh ni Atmakatha in Gujarati) ખૂબ જ ગમ્યો હશે. અમે અહી આવી અવનવા વિષયો ૫ર ગુજરાતી નિબંધ અમારા બ્લોગ પર રોજેરોજ પ્રકાશિત કરીએ છીએ. જેથી નવા નિબંધ વાંચવા માટે રોજેરોજ અમારા બ્લોગની મુલાકાત લેતા રહો. જો તમને ખરેખર કંઈક નવું જાણવા મળ્યું હોય અને આ લેખ ઉપયોગી બન્યો હોય તો તમારા મિત્રો સાથે share કરવાનું ભૂલશો નહીં. તમારી એક like, comment અને share અમને વધુ લખવાની અને તમને અવનવી માહિતી પૂરી પાડવા માટે પ્રેરકબળ આપે છે. તમે અમને ફેસબુક, ઇન્સ્ટાગ્રામ, ટેલીગ્રામ, યુટ્યૂબ અને ટ્વિટર પર ફોલો કરી શકો.