સ્વચ્છતા એ માનવ જીવનમાં આવશ્યક ગુણ છે. દરેક વ્યક્તિએ પોતાની આસપાસ સ્વચ્છતા રાખવી જોઈએ. કારણ કે સ્વચ્છતા માણસને રોગોથી દૂર રાખે છે. અને જ્યારે વ્યક્તિ રોગોથી દૂર રહે છે, તો તેનો શારીરિક અને માનસિક વિકાસ ખૂબ જ સારો થાય છે. સ્વચ્છ વાતાવરણમાં રહેતા લોકોનું મન શાંત હોય છે. આવા લોકો સમાજ અને દેશને સારી વિચારસરણી પ્રદાન કરે છે. તેથી હંમેશા તમારી આસપાસ સ્વચ્છતા રાખવાનો શ્રેષ્ઠ પ્રયાસ કરો.
ચાલો આજે આ૫ણે અહીં સ્વચ્છતા વિશે ગુજરાતી નિબંધ (swachhta nibandh in gujarati) લેખન કરીએ. આ નિબંધ ઘોરણ 1 થી 12 સુઘીના તમામ વિદ્યાર્થીઓ માટે ઉ૫યોગી બનશે. તમે તમારા અભિપ્રાયો અમને કોમેન્ટ કરી જણાવી શકો છો.
સ્વચ્છતા નિબંધ ગુજરાતી (swachhta nibandh in gujarati)
આ૫ણે સ્વચ્છતા અને સાદગીના પુજારી મહાત્મા ગાંધીજીના દેશના નાગરીકો છીએ. માટે આ૫ણને સ્વચ્છતા કોઇ એ શીખવવી ના જોઇએ. ૫રંતુ આ૫ણે સમગ્ર વિશ્વને સ્વચ્છતાનું ઉદાહરણ પુરુ પાડવુ જોઇએ. ૫રંતુ તેની સામે આ૫ણે સ્વચ્છતા બાબતે કંઇ મહત્વપુુુર્ણ કાર્યો કરી શકયા નથી. આ૫ણા દેશના રોડ, રસ્તા ૫ર ૫ડેલો કચરો અને ગંદા નદી, નાળાઓ આ૫ણી સ્વચ્છતાની ચાડી ખાય છે.
સ્વચ્છતાનો અર્થ:-
સ્વચ્છતા એટલે સફાઇ. જો આપણે સ્વચ્છતાને સરળ ભાષામાં સમજીએ તો શરીર, મન અને આપણી આસપાસની દરેક વસ્તુને સ્વચ્છ રાખીવી એટલે સ્વચ્છતા. ગાંધીજીએ સ્વચ્છતા માટે ખૂબ જ સુંદર વાક્ય કહ્યું હતું કે સ્વચ્છતા એ સેવા છે. જો તમે તમારા દેશની સેવા કરવા માંગો છો, તો તમારા દેશને સ્વચ્છ રાખવાનું શરૂ કરો.
આમાંય, ખાસ કરીને આપણા દેશ માટે તો સ્વચ્છતા ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે, કારણ કે આપણા દેશમાં વિશ્વના છઠા ભાગની વસ્તી વસે છે. હવે જયાં આટલી વસ્તી હોય ત્યાં ગંદકી ૫ણ હોય જ એ સ્વાભાવિક છે. આ કારણે આપણા દેશમાં રોગો પણ વધુ છે. જો દેશમાં ફેલાયેલી ગંદકીને સમયસર સાફ કરવામાં નહીં આવે તો ખૂબ જ ખતરનાક રોગ થવાની ભીતિ છે. આનાથી લોકો બીમાર તો પડશે જ પરંતુ દેશની અર્થવ્યવસ્થાને પણ ગંભીર અસરો થશે. એટલા માટે આપણે સ્વચ્છતા પર ધ્યાન આપવાની ખાસ જરૂર છે.
સ્વચ્છતાની જરૂરિયાત
જેમ મનુષ્યના જીવનમાં હવા, પાણી, ખોરાક, રહેઠાણ અને પોષાક જરૂરી છે, તેવી જ રીતે સ્વચ્છતા પણ જરૂરી છે. કારણ કે જો તમે તમારી આસપાસ સ્વચ્છતા નહીં રાખો તો મેલેરિયા, કોલેરા, કમળો જેવા ખતરનાક અને જીવલેણ રોગોનો જન્મ થશે. જેના કારણે માત્ર તમે જ નહીં તમારા બાળકો પણ જોખમમાં મુકાશે. પરંતુ જો તમે તમારી આસપાસ સ્વચ્છતા રાખશો તો આવા જીવલેણ રોગો તમારાથી દૂર રહેશે.
Must Read :આત્મનિર્ભર ભારત નિબંધ
સ્વચ્છતા વ્યક્તિને માત્ર શારીરિક જ નહીં માનસિક રીતે પણ સ્વસ્થ રાખે છે. આ સિવાય જ્યારે તમારી આસપાસ વધુ ગંદકી હોય છે ત્યારે તમારી આસપાસ મચ્છર, જંતુઓ, ઉંદર, સાપ, વીંછી, વંદો, માખીઓ અને અનેક પ્રકારના કીટાણુઓ વધે છે. જેના કારણે રોગચાળો ફેલાવાની દહેશત તો રહે છે જ પરંતુ સાપ અને વીંછી જેવા ઝેરી પ્રાણીઓના કરડવાથી મૃત્યુ પણ થઈ શકે છે. આ કારણોસર પણ સ્વચ્છતા જાળવવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
એવું કહેવાય છે કે સ્વચ્છ રહેવું અને આપણી આસપાસનું વાતાવરણ સ્વચ્છ રાખવું એ માનવીનો કુદરતી ગુણ છે. સ્વચ્છ માણસનું મન હંમેશા ખુશ રહે છે. પરંતુ ગંદકીના કારણે માણસ તણાવ અને ટેન્શનમાં રહે છે. તેથી જ સ્વચ્છતા જરૂરી છે. અને આવી ઘણી જરૂરિયાતો છે, જેના કારણે આપણી આસપાસ સ્વચ્છતા રાખવી જરૂરી છે.
સ્વચ્છતાનું મહત્વ
ભારતીય સંસ્કૃતિમાં સદીઓથી એવી માન્યતા છે કે જ્યાં સ્વચ્છતા હોય છે ત્યાં લક્ષ્મીનો વાસ હોય છે. ગુજરાતીમાં ૫ણ કહેવત છે કે જયાં સ્વચ્છતા ત્યાં પ્રભુતા. આ ઉપરાંત સ્વચ્છતા વિશે આપણા શાસ્ત્રોમાં ૫ણ અનેક સૂચનાઓ આપવામાં આવી છે. ગાંધીજીએ સ્વચ્છતા વિશે કહ્યું હતું કે, ભક્તિ પછી બીજી સૌથી મહત્વની બાબત છે સ્વચ્છતા. કારણ કે સ્વચ્છતા જીવનના તમામ પાસાઓને અસર કરે છે. સ્વચ્છતાથી આપણે જીવલેણ રોગોથી બચી શકીએ છીએ.
Must Read : વસ્તી વધારો નિબંધ
શારીરિક સ્વચ્છતાની સાથે-સાથે આપણને વૈચારિક સ્વચ્છતાની પણ જરૂર છે, કારણ કે વૈચારિક સ્વચ્છતા માણસને સારો માનવી બનાવે છે. આવા લોકો માત્ર પોતાનું જ નહિ પણ બીજાનું પણ સારું વિચારે છે. અને જ્યારે આખું ભારત આવી વિચારસરણી રાખશે તો દેશ સ્વચ્છ થતાં વાર નહીં લાગે. તેથી, સ્વચ્છતા સાથે ક્યારેય બાંધછોડ ન કરવી જોઈએ. સ્વચ્છતા આપણા માટે ખોરાક અને પાણી જેટલી જ મહત્વપૂર્ણ છે.
તમે જોયું હશે કે સ્વચ્છ વ્યક્તિના ચહેરા પર ચમક હોય છે. દરેક વ્યક્તિ તેને આદરથી જુએ છે. પરંતુ જે વ્યક્તિ અસ્વચ્છ અને ગંદી રહે છે તેની પાસે ૫ણ કોઈ બેસવા માંગતું નથી. કોઈ વ્યક્તિ આવા લોકોને માન આપતી નથી. તેથી હંમેશા સ્વચ્છ રહો અને તમારી આસપાસ પણ સ્વચ્છતા રાખવાનો શ્રેષ્ઠ પ્રયાસ કરો.
અસ્વચ્છતાના ગેરફાયદા:-
સ્વચ્છતાના જેટલા ફાયદા છે, એના કરતાં તો અનેક ગણા અસ્વચ્છતાના ગેરફાયદા છે. ઘણા લોકો નદીઓ અને નાળાઓમાં કચરો ફેંકીને પ્રકૃતિને પ્રદૂષિત કરે છે. જેના કારણે ઘણી વસ્તુઓ ત્યાં સડી જાય છે અને દુર્ગંધ સર્જાય છે. ક્યારેક દુર્ગંધ એટલી વધી જાય છે કે ત્યાંથી પસાર થવું પણ મુશ્કેલ બની જાય છે. આવા સ્થળોની આસપાસની ધરતી, પાણી અને હવા પણ પ્રદૂષિત થાય છે. અને તે જ સમયે ખતરનાક રોગો ઊભી થાય છે. લોકો આ રોગોથી બીમાર પડે છે, જેના કારણે તેમના જીવનમાં સુખ-શાંતિ નથી રહેતી. તેથી કોઈએ કહયુ છે ને કે બધા જ રોગોનો એક જ ઇલાજ એટલે સ્વચ્છતા.
આ ઉપરાંત ફેકટરીઓ અને કારખાનાઓમાંથી રાસાયણિક અને ભૌતિક કચરો નદી-નાળાઓમાં ઠાલવવામાં આવે છે ત્યારે મેલેરિયા, કોલેરા અને ઝાડા જેવા અનેક ગંભીર રોગો થવાની ભીતિ રહે છે. અસ્વચ્છતા પણ દેશના વિકાસમાં અવરોધરૂપ છે. કારણ કે જ્યારે રોગ મોટા પાયે ફેલાશે ત્યારે દેશની અર્થવ્યવસ્થાને અસર થશે.
એક અંદાજ દર્શાવે છે કે ભારતમાં, એકલા શહેરના લોકો દર વર્ષે 62 મિલિયન ટન કચરો પેદા કરે છે. પરંતુ તેમાંથી માત્ર 43 મિલિયન ટન કચરો એકઠો થાય છે.
અને આશ્ચર્યની વાત એ છે કે આ 43 મિલિયન ટનમાંથી માત્ર 12 મિલિયન ટન કચરાનો જ નિકાલ થાય છે. જ્યારે નગરપાલિકા દ્વારા લેન્ડફિલ સાઇટ્સમાં 31 મિલિયન ટન કચરો બાળવામાં આવે છે. પરંતુ બાકીનો 19 મિલિયન ટન કચરો અહીં અને ત્યાં ફેંકવામાં આવે છે. પરંતુ પ્રદૂષણ ફેલાવવા માટે માત્ર સરકાર જ નહીં. હું અને તમે ૫ણ એટલા જ જવાબદાર છે. આ૫ણે જાહેરમાં કચરો ફેકવાની એક૫ણ તક ચુકતા નથી.
આ૫ણે ભણેલા ગણેલા અને શિક્ષિત હોવા છતાં ૫ણ ગમે ત્યાં કચરો નાખતાં કે પાન માવો ખાઇ થુકતાં શરમાતા નથી. અને વાતો કરીએ છીએ દેશના વિકાસની.
સ્વચ્છતાના ઉ૫ાયો:-
- દુનિયામાં દરેક વસ્તુનો ઉકેલ છે. આપણે ફક્ત તે ઉપાયોને રોજિંદા જીવનમાં લાવવાની જરૂર છે. સ્વચ્છતાના પણ ઘણા રસ્તા છે. આપણે બધા ઉપાયો જાણીએ ૫ણ છીએ ૫ણ અ૫નાવતા નથી.
- સ્વચ્છતા માટે આપણે સૌ પ્રથમ સ્વચ્છતાને મહત્વ આપવાનું શરૂ કરવું પડશે.
- તમારા ઘરની સાથે આસપાસના વિસ્તારોને પણ સાફ કરવા પડશે. જેના કારણે અનેક રોગોના કીટાણુઓ નાશ પામે છે. જ્યારે જીવજંતુઓ ન હોય તો રોગનો ભય રહેશે નહીં.
- સ્વચ્છતાનો સીધો સંબંધ કપડાં અને ખાવાની વસ્તુઓ સાથે છે. એટલા માટે આપણે ખાવા-પીવાની વસ્તુઓ પર ખાસ ધ્યાન રાખવું પડે છે. જો આપણે બજારમાંથી કોઈપણ ખાદ્યપદાર્થો લાવીએ તો તેને સાફ કર્યા પછી ખાઈએ.
- ઘરમાં પીવાના પાણીને હંમેશા સ્વચ્છ વાસણમાં ઢાંકીને રાખો, જેથી ગંદા કીટાણુઓ આપણા પીવાના પાણીથી દૂર રહે.
- આપણે આપણા શરીરની સ્વચ્છતાનું પણ ધ્યાન રાખવું જોઈએ. આ માટે આપણે દરરોજ સ્નાન કરવું જોઈએ, સમયાંતરે નખ કાપવા જોઈએ અને શરીરની ગંદકી દૂર કરવી જોઈએ. સ્નાન કરવાથી શરીરના ગુપ્ત ભાગો પર છુપાયેલા કીટાણુઓનો નાશ થાય છે.
- આપણે આ તમામ પગલાં લોકો સુધી પહોંચાડવાનો પ્રયાસ કરવો જોઈએ. કારણ કે જ્યાં સુધી સામાન્ય લોકો આ બાબતોને સમજશે નહીં ત્યાં સુધી દેશ સ્વચ્છ નહીં થાય.
- આ માટે આપણે વધુમાં વધુ લોકોને સ્વચ્છતા પ્રત્યે જાગૃત કરવા પડશે. તેમને સ્વચ્છતાના ફાયદા અને અસ્વચ્છતાના ગેરફાયદા વિશે જણાવવું પડશે. સ્વચ્છતા રાખવી એ માત્ર સરકારનું કામ નથી, આમાં આપણે સૌ નાગરિકોએ આગળ આવીને સરકારને સાથ આપવાનો છે. તો જ આપણે દેશને સ્વચ્છ બનાવી શકીશું અને તેને વિકસિત રાષ્ટ્ર બનાવવાનું સ્વપ્ન સાકાર કરી શકીશું.
ભારત સરકાર દ્વારા સ્વચ્છતા માટે શરૂ કરાયેલી યોજનાઓ:-
તમને લાગશે કે ભારતમાં દરેક જગ્યાએ કચરો ફેલાયેલો છે, આ માટે સરકાર જવાબદાર છે. સરકાર સ્વચ્છતા માટે કોઈ કામ કરી રહી નથી. પરંતુ તમે ખોટા છો, કારણ કે સરકારે ભારતને સ્વચ્છ બનાવવા માટે ઘણી યોજનાઓ બનાવી છે.
જેમાં પ્રથમ યોજના પ્રધાનમંત્રી સ્વચ્છ ભારત અભિયાન છે. વર્તમાન વડાપ્રધાન શ્રી નરેન્દ્ર મોદી દ્વારા 2જી ઓક્ટોબર 2014ના રોજ મહાત્મા ગાંધીની 145મી જન્મજયંતિ પર તેનો અમલ કરવામાં આવ્યો હતો. તેની શરૂઆત નવી દિલ્હીના રાજઘાટ સ્થળથી કરવામાં આવી હતી. તેનો ધ્યેય ભારતના દરેક ગામ અને શહેરને સ્વચ્છ કરવાનો છે.
આ અભિયાન ઉપરાંત પ્રધાનમંત્રી શૌચાલય યોજના પણ તૈયાર કરવામાં આવી હતી. આ બનાવવાનો મુખ્ય હેતુ ભારતના દરેક ગ્રામીણ વિસ્તારમાં શૌચાલય બનાવવાનો હતો. આ યોજના હેઠળ ભારત સરકાર દ્વારા શૌચાલય બનાવવા માટે 12000 રૂપિયાની રકમ આપવામાં આવે છે.
સ્વચ્છતા, પ્લાસ્ટિક પ્રતિબંધ અને વૃક્ષારોપણના બે મોટા પાસાઓને લઈને ભારત સરકાર દ્વારા ઘણી યોજનાઓ પણ બનાવવામાં આવી હતી. પરંતુ આજ સુધી આ બધી યોજનાઓ અને કામો સફળ ન થવાનું મુખ્ય કારણ આપણે પોતે છીએ. કારણ કે જ્યાં સુધી સરકારને સામાન્ય નાગરિકોનું સમર્થન નહીં મળે ત્યાં સુધી આવી હજારો યોજનાઓ પણ નિષ્ફળ જશે. તેથી, આજથી જ આપણે સરકારને સહયોગ આપીને આ યોજનાઓને સફળ બનાવવા માટેના તમામ પ્રયાસો કરવા જોઈએ.
ઉ૫સંહાર:-
આ બધું જાણ્યા પછી, કદાચ હવે તમે લોકોને ખબર પડી જ હશે કે આપણા જેવા વિકાસશીલ દેશો માટે સ્વચ્છતા કેટલી મહત્વપૂર્ણ છે? પરંતુ તેમ છતાં આજના આધુનિક યુગમાં આપણે સૌએ સ્વચ્છતા એક તરફ રાખી છે. જાણે સ્વચ્છતાની આપણને કોઈ જરૂર જ નથી. જ્યારે સ્વચ્છતા એ દરેક માનવ જીવનનો અભિન્ન અંગ છે. જો આપણે સમયસર સ્વચ્છતા નહીં અપનાવીએ તો આપણી આવનારી પેઢીઓ માટે ખતરો સર્જાઈ રહ્યો છે. માટે આ સ્વચ્છતા નિબંધ (swachhta nibandh in gujarati)ને માત્ર નિબંધ સ્વરૂપે ન ગણતાં જીવનમાં ઉતારવાનો ૫ણ પ્રયત્ન કરએ.
૫રીક્ષાલક્ષી કેટલાક અગત્યના નિબંધ :-
હું આશા રાખું છું કે તમને સ્વચ્છતા નિબંધ ગુજરાતી ( swachhta nibandh in gujarati) ખૂબ જ ગમ્યો હશે. અમે અહી આવી અવનવા વિષયો ૫ર ગુજરાતી નિબંધ અમારા બ્લોગ પર રોજેરોજ પ્રકાશિત કરીએ છીએ. જેથી નવા નિબંધ વાંચવા માટે રોજેરોજ અમારા બ્લોગની મુલાકાત લેતા રહો. જો તમને ખરેખર કંઈક નવું જાણવા મળ્યું હોય અને આ લેખ ઉપયોગી બન્યો હોય તો તમારા મિત્રો સાથે share કરવાનું ભૂલશો નહીં. તમારી એક like, comment અને share અમને વધુ લખવાની અને તમને અવનવી માહિતી પૂરી પાડવા માટે પ્રેરકબળ આપે છે. તમે અમને ફેસબુક, ઇન્સ્ટાગ્રામ, ટેલીગ્રામ, યુટ્યૂબ અને ટ્વિટર પર ફોલો કરી શકો